Гомерлек сагыш
Калмадың син язмышымда Гади бер таныш булып. Калдың йөрәгем түрендә Мәңгелек сагыш булып. Гөлшат Зәйнашева. Дөнья киң, дисәләр дә, дөнья тар да икән ул. Гаҗәп. Кайвакыт көтмәгәндә легенда, романнар язарлык тарихларның шаһиты буласың. Бакча күршем Фәридә апа белән күл буенда сөйләшеп утырабыз. Ничектер хисләндерә, күңелне алгысыта торган җәйге кич. Үзеннән-үзе...
Калмадың син язмышымда
Гади бер таныш булып.
Калдың йөрәгем түрендә
Мәңгелек сагыш булып.
Гөлшат Зәйнашева.
Дөнья киң, дисәләр дә, дөнья тар да икән ул. Гаҗәп. Кайвакыт көтмәгәндә легенда, романнар язарлык тарихларның шаһиты буласың.
Бакча күршем Фәридә апа белән күл буенда сөйләшеп утырабыз. Ничектер хисләндерә, күңелне алгысыта торган җәйге кич. Үзеннән-үзе үткән яшьлек, тәүге тойгылар, беренче мәхәббәтләр күңел түреннән калкып чыга. "Беренче сөйгән ярым белән кавыша алмадык шул без", - дип куйды күршем моңсуланып. И-и, беренче ярлары белән кавышканнар күпме генә инде ул. Беренче сөю - гомерлек мәхәббәт дигән сүз түгел ич әле. Күбесенчә тәүге хисләр ул- әле үз тиңеңне эзләү, көтү, мавыгу гына. Тик... тик сүнмәс сөюгә, гомерлек сагышка да әверелгәннәре була икән тәүге хисләрнең.
Сугыштан соңгы елларда Казанда педучилищеда укый Фәридә апа. Авыр еллар. Өскә кияргә киеме, туйганчы ашар ризыгы юк. Шулай да дөнья матур. Дөнья яшь чөнки, өметле. Яшьлекнең күңел яктылыгын мондый юклыклар гына сүндерә алмый. Кино-театрлар, кичәләр, күңел ачулар оныттыра ул юклыкны. Шундый кичәләрнең берсендә Вәкил исемле егет белән таныша Фәридә. Беренче караштан кабынган мәхәббәт дигән гыйбарә бар. Фәридә белән Вәкилнең дә карашлары очраша, һәм... башка беркемне, беркемне күрмәс була ул күзләр.
- Вәкил бездән югарырак курста укучы шәһәр егете, бик чибәр, кыю, шаян. Мин, киресенчә, авылда туып үскәнгәдер инде, оялчан, тыйнак идем. Бер беребезне күрмичә бер генә көн дә тора алмый башладык. Кино-театрларга, бию мәйданнарына, күңел ачу кичәләренә йөрибез. Очрашу-күрешү урыныбыз - мин яшәгән өйдән ерак түгел генә үскән бөдрә тал ышыгы. Хисләре - безнең тирәнлеген дә, киләчәктә бәхетле, матур, тату гаилә корырга хыяллануыбызны да белә тал. Гап-гади, кадерле хыялыбызның тормышка ашачагына да шикләнми. Шикләнерлек сәбәбе дә юк шул.
Вәкил җәй көне акча эшләп алырга ниятләп, студентлар үзешчән сәнгать коллективы белән гастрольгә китте. Аерылышу бик авыр булды, билгеле. Егетемне бик сагындым, юксындым. Дөнья буп-буш калган төсле, көннәр күңелсез, моңсу. Сагынуга түзә алмаган чакларда бергә йөргән юллардан атлыйм, ул юллар мине талыбыз янына алып килә. "Шулкадәр сагышланма, гомерлеккә аерылышу түгел бит", ди гүя тал. Чынлыкта мин шулай үз-уземне юатам.
Шулай ямансулап йөргән көннәрдә, әниемнең каты авыруы турында хәбәр алдым. Миңа авылга кайтып китәргә туры килде. Сөйгәнемә хат яздым да фатир хуҗасы Әлфия ападан хатны Вәкилгә тапшыруын үтендем. Әлфия апа мине бик ярата, үзенең армиядән кайтачак улы белән кавыштырырга хыяллана иде. Тик мин Вәкилдән башка бер кеше турында да ишетергә теләмәдем.
Авылда сөйгәнем артымнан кайтыр яки хат язар дип көтә башладым. Юк шул, ул кайтмады. Көне-төне аны уйлап, ашаудан яздым, төннәр буе йоклый алмыйм, елап чыгам. Ләкин, аны эзләп, үземә Казанга барырга дигән уй башыма да килми. Кызларга егетләрне эзләп йөрү килешми торган гамәл санала иде шул без яшь чакта. Яратуы шуның кадәр генә булган, димәк, дип үземне
юатырга, күңелемнән аны сызып ташларга тырыштым. Үзем укытучы булып эшлим, буш вакыт аз, чөнки читтән торып педагогия институтында да укыйм. Әкренләп йөрәк тә тынычлана башлагандай булды, яраларга вакыт дәва, диләр бит. Ярага дәва булса да, яратуны җиңә алмый икән... Ике ел узды. Авылның бер егетенә кияүгә чыктым, ләкин иремне ярата алмадым. Шагыйрә Гөлшат Зәйнашева яза бит әле:
Үзем парлы, җаным ялгыз,
Җаным ялгыз кош сыман...
Минем дә җаным һәрвакыт ялгыз булды. Иремнең һәр эшләгән эшен, һәр хәрәкәтен ирексездән Вәкил белән чагыштырам. Балабыз туу да ярдәм итмәде, без аерылыштык. Уртак хыялларны, өметләрне, Яратуны ничек шулай җиңел генә сызып ташлый алды ул, ничек мине шулай тиз онытты дип, Вәкилгә үпкәләгән, әрнегән чаклар да булды, булды, билгеле. Үпкә-рәнҗешләр онытылды, Ярату калды. Шул ялгыз яратуымны гомерем буе җанымда сакладым, шул хис белән яшәдем.
Фәридә апаның тарихы мине шулкадәр тетрәндерде, мин өнсез калдым. Чөнки мин... Вәкилне дә белә идем. Аның да яшьлек хисләреннән хәбәрдар идем. Нишләргә миңа? Әйтергәме? Көзләр соңында күкләр күкрәтү булмасмы бу хәбәр? Әйтсәм ни үзгәрер? Еллар үткән, гомерләр узган. Калсынмы бар да шул килеш? Әллә... бу икәүне - бер-берсен сөйгән ике җанны - гомер көзләрендә очраштырыр өчен Ходай минем юлларымны алар белән кисештердеме? Мин ике ут арасында идем. Фәридә апаны "ни өчен, ни өчен?" дип, гомер буе бимазалаган сорауга җавапны беләм бит. Вәкилгә дә гомер буена шул ук сорау тынгы бирмәгән бит: "Ничек, ничек сөйгәне шулай тиз генә башкаларга алыштырды соң аны?"
Сагынудан сарыларга сабышкан егет, гастрольләре тәмамлануга Казанга ашыга. Бәхетле очрашу мизгелләрен әллә ничә кат күңеленнән кичерә ул. Инде күпме көткән, хыялланган минутлар җитте дигәндә, Фәридә яшәгән фатирның хуҗасы Әлфия апаның сүзләре егетне хушсыз калдыра. "Фәридә тормышка чыгып, авылга кайтып китте..." Дөнья кара упкынга убылгандай була. Ничек? Берни аңлатмыйча, менә шулай, качып диярлек китәргә? Барысын аңлатып язган хат Әлфия апада кала шул, ул аны Вәкилгә бирми.
Аңы тәмам томаланган егет кайгысын мәхәббәтләренең шаһиты - бөдрә талга гына сөйли ала бу кичтә. Вәкилнең сөйгәненә багышланган мәхәббәт поэмасын тыңлыйсы тал, үпкәле-әрнүле, гаҗиз-гаҗәпләнү сүзләрен генә ишетә. Ә нинди якты сагыш, өмет-хыял, ашкыну-омтылышлар сыйган иде бит ул поэмага. Моннан ары шигырьләргә әрнү-юксынулар, газап-өзгәләнүләр генә күчәр. Сагыну һәм үпкә. Гомер буе шушы хисләр телгәләр аның җанын. Озак, бик озак якты һәм әрнүле хатирәләр белән яшәр Вәкил. Дусларының: "Оныт. Ул бит сиңа хыянәт итте", - диюләре дә, үзенә гыйшкы төшкән кызларның якты карашына да исе китмәс. Ә Фәридәсен эзләп авылга кайтырга, аңлашырга җөрьәт итмәс. Дөресрәге, инде гаилә корган дип уйлаган сөйгәненең тормышын җимерүдән куркыр... Юк, ялгыз калмады Вәкил. Гаилә корды, балалар үстерде. Анысы - икенче тормыш. Дөнья көтү. Ә беренче хисләр, тәүге сөю - аның гомерлек йөрәк ярасы булып калды.
Бер-берсенә гомерлек үпкәдән мин арындырырга тиештер аларны, мөгаен. Шулай санадым. Фәридәсенең үзенә хыянәт итмәвен белгәч, күз яшьләрен тыя алмады Вәкил. Соңрак "1950 ел тарихының дәвамы" дип, бер кочак шигырьләр китереп бирде.
Күп газаплар кичердем мин,
Тапмадым тик чишелеш.
Дөреслекне белми йөрсәң,
Авыр икән кичереш.
Илле өч елга тулды бит
Сызлавы йөрәгемнең.
Быел гына ачыкланды
Хәлләре сөйгәнемнең.
Кеше аша "аһ" ташыту
Һич тә тиеш түгелдер.
Күзләргә карап аңлашу
Әллә... бәлки... бүгендер?
"Фәридә белән очрашкач, сүземне нәрсәдән башлармын икән, дип уйлап йөрим", - диде ул соңгы күрешкәндә.
фото из архива сайта.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Нет комментариев